Sadaka Kuran’da çok önemli bir uygulama olarak geçer. Dilencilere verilen küçük miktardaki para olarak anlaşılmıştır yıllarca. Ama bunun doğru olmadığını Kuran bize bildirmektedir. Kuran’da sadakanın 3 farklı şekilde karşımıza çıktığı görülür.
Şimdi Allah’ın izniyle detaylı incelemeye geçelim;
Sadaka-1: Kamu yönetiminin topladığı bir gelir vergisi türü
Yüce Allah 9:103 ve 9:58 ayetlerinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
1338|9|103|خُذْ مِنْ أَمْوَٰلِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَوٰتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ Huz min emvalihim sadakaten tutahhiruhum ve tuzekkihim biha ve salli aleyhim, inne salateke sekenun lehum, vallahu semiun alim. Onların mallarından sadaka al ki, onunla kendilerini ve mallarını arındırasın. Ve onlara destek ol! Senin desteğin muhakkak ki onlar için huzurdur. Allah Semî/işitendir, Alîm/iyi bilendir. |
|
1293|9|58|وَمِنْهُم مَّن يَلْمِزُكَ فِى ٱلصَّدَقَٰتِ فَإِنْ أُعْطُوا۟ مِنْهَا رَضُوا۟ وَإِن لَّمْ يُعْطَوْا۟ مِنْهَآ إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ Ve minhum men yelmizuke fis sadakat, fe in u'tu minha radu ve in lem yu'tav minha iza hum yeshatun. İçlerinden kimileri sadakalar konusunda sende kusur ararlar ve ondan kendilerine verilirse hoşnut olurlar, verilmez ise, o zaman öfkelenirler. |
Muhammed peygamberimiz kamu yönetimini temsil etmektedir. Bu ayetlerden çok net anlıyoruz ki sadaka kamu yönetiminin ülkede yaşayan insanlardan aldığı verginin bir türüdür. Verginin bir türüdür diyoruz çünkü kamu yönetiminin sadaka dışında almış olduğu birçok farklı vergi olabilir.
Bu sadaka vergisi özeldir. Çünkü 9:60 ayetinde (aşağıda detaylı olarak incelenecek) toplanan bu tür sadaka vergisinin nerelere harcanması gerektiğini Yüce Allah’ımız emretmiştir.
Kamu yönetimleri birçok vergi türü ile kazançlardan pay alabilir. Topladığı vergiler ile farklı hizmetler yapabilir. Hastaneler açabilir, eğitim kurumları (ilkokul-ortaokul-lise-üniversite) açabilir, çocuk esirgeme kurumları açabilir, kısacası elde ettiği gelirden vatandaşının ihtiyaçlarına göre hizmetler oluşturabilir. Ama Yüce Allah 9:60 ayetinde belirtilen gruplara özel bir gelir sisteminin de kurulmasını yani bir sadaka vergisi sistemi oluşturulması gerektiğini buyurmaktadır.
Kuran çok net bir şekilde kamu yönetimine bir emir vermektedir. Sadece 9:60 ayetindeki gruplara harcanmak amaçlı bir vergi fonu oluşturmak zorundadır kamu yönetimi.
Bu yazıda kamunun toplamış olduğu bu tip vergiye sadaka vergisi (Sadaka-1) diyeceğiz. Bu sadaka vergisi de kişilerin veya kurumların (şirketlerin) elde edilen gelirlerinden kamu yönetimi tarafından toplanacaktır.
Sadaka-2: Kamudan talepleri olan kişi ve kurumların kamu yönetimi ile görüşmeden önce vermesi gereken sadaka vergisi
Yüce Allah 58:12 ayetinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
5114|58|12|يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓا۟ إِذَا نَٰجَيْتُمُ ٱلرَّسُولَ فَقَدِّمُوا۟ بَيْنَ يَدَىْ نَجْوَىٰكُمْ صَدَقَةً ذَٰلِكَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا۟ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ Ya eyyuhellezine amenu iza naceytumur resule fe kaddimu beyne yedey necvakum sadakah, zalike hayrun lekum ve athar, fe in lem tecidu fe innellahe gafurun rahim. Ey iman edenler! Resûl ile baş başa konuşacağınız zaman, konuşmanızdan önce bir sadaka verin. Bu, sizin için daha iyi ve daha arıdır. Eğer bulamazsanız, bilin ki Allah Gafûr/bağışlayandır, Rahîm/bol merhametlidir |
Açıkça görülmektedir ki; Kamu yönetiminden bir talepte bulunacak olan kişiler veya kurumlar öncelikle bir vergi verecektir. Bu vergi Sadaka-1’de açıklanan fona aktarılacaktır ki 9:60 ayetindeki grupların harcamaları için kullanılsın. Bu vergi harç vergisine benzetilebilir. Örneğin bir belediyeden bina yapmak için yapı izin belgesi almak amaçlı harç ödemek gibi düşünülebilir.
Unutulmaması gereken nokta; Bu kalemden (Sadaka-2) elde edilen vergiler de 9:60 ayetindeki gruplar için harcanır. Başka bir amaçlı harcanamaz.
Bir sonraki ayetten (58:13) anlıyoruz ki 58:12 ayetindeki hükmün (Sadaka-2) uygulamasında o günkü insanlar zorluk yaşamışlar. Hükmü yerine getirememişler. Allah’a da tevbe etmişler. Allah onların tevbesini kabul etmiş. Ama 58:12’deki hüküm geçerlidir. Kamu yönetimi bu şekilde bir harç vergisi koyabilir. Kamunun koymuş olduğu bu tip harç vergisini ödememek tevbe gerektirir. Allah bu tevbeleri kabul ettiğini buyurmuştur. Kişinin imkânı varsa bu vergiyi ödemesi daha hayırlı olacaktır.
Yüce Allah 58:13 ayetinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
5115|58|13|ءَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا۟ بَيْنَ يَدَىْ نَجْوَىٰكُمْ صَدَقَٰتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا۟ وَتَابَ ٱللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا۟ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُوا۟ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَطِيعُوا۟ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَٱللَّهُ خَبِيرٌۢ بِمَا تَعْمَلُونَ E eşfaktum en tukaddimu beyne yedey necvakum sadekat, fe iz lem tef'alu ve taballahu aleykum, fe ekimus salate ve atuz zekate ve etiullahe ve resuleh, vallahu habirun bi ma ta'melun. Baş başa konuşmanızdan önce sadakalar vermekten korktunuz mu? Bunu yapmadıysanız Allah tövbelerinizi kabul etti. Artık Dini yasaları ayakta tutun, zekâtı ödeyin, Allah'a ve resulüne itaat edin. Allah, yaptıklarınızdan Habîr/her an haberdardır. |
Sadaka-3: Kişinin kendisinin sadaka vergisi vermesi
Kamu yönetiminin Sadaka-1’deki gibi bir vergi almadığı kazançlardan kişi kendisi sadaka vergisi vermelidir (Sadaka-3). Yukarıda anlatıldığı gibi gelirlerden kamu yönetimi sadaka vergisi (Sadaka-1) alabilir. Bir kişi bir gelir elde ettiğinde ve bu gelirden kamu yönetimi sadaka vergisi (Sadaka-1) almıyor ise bu kişi sadaka vergisini kendisi vermelidir. ‘Kamu yönetimi benden sadaka vergisi almıyor o nedenle bu gelirin tamamı benimdir’ demek doğru olmaz. Gelirin temizlenmesi gereklidir. Anlıyoruz ki elde edilen gelirden kamu yönetimine sadaka vergisi (Sadaka-1) verilirse o mal temizlenir (9:103).
Yüce Allah bu tür sadaka vergisinin (Sadaka-3) gelir elde eden kişi tarafından fakirlere verilmesi gerektiğini açıkça belirtmiştir. Sadaka vergisi fakirlere açıkça verilebilir. Ama gizli verilmesi daha hayırlıdır.
Fakirlere verilen sadaka vergisi kesinlikle incitici ve başa kakıcı olmamalıdır.
Yüce Allah 2:271 ve 2:263 ayetlerinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
278|2|271|إِن تُبْدُوا۟ ٱلصَّدَقَٰتِ فَنِعِمَّا هِىَ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا ٱلْفُقَرَآءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَيُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّـَٔاتِكُمْ وَٱللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ İn tubdus sadakati fe niimma hiy, ve in tuhfuha ve tu'tuhal fukarae fe huve hayrun lekum ve yukeffiru ankum min seyyiatikum vallahu bi ma ta'melune habir. Sadakaları açıktan verirseniz ne güzel! Ama eğer onları gizleyerek fakirlere verirseniz, bu sizin için daha hayırlıdır ve günahlarınızdan bir kısmına da kefaret olur. Allah yaptıklarınızdan Habîr/her an haberdardır. |
|
270|2|263|قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِّن صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَآ أَذًى وَٱللَّهُ غَنِىٌّ حَلِيمٌ Kavlun ma'rufun ve magfiretun, hayrun min sadakatin yetbeuha eza, vallahu ganiyyun halim. Uygun söz ve bağışlama, arkasından incitme gelen sadakadan daha iyidir. Allah Ganî/zengindir, Halîm/yumuşak davranandır. |
Sadaka (Sadaka-1) kimlerden alınır? Kimler sadaka (Sadaka-3) verir?
Kuran’a göre Sadaka-1 gelir elde edilen herkesten kamu yönetimi tarafından alınabilir. Sadaka-3 ise gelir elde eden herkes tarafından fakirlere verilmelidir.
Yüce Allah 6:141 ayetinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
930|6|141|وَهُوَ ٱلَّذِىٓ أَنشَأَ جَنَّٰتٍ مَّعْرُوشَٰتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَٰتٍ وَٱلنَّخْلَ وَٱلزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُۥ وَٱلزَّيْتُونَ وَٱلرُّمَّانَ مُتَشَٰبِهًا وَغَيْرَ مُتَشَٰبِهٍ كُلُوا۟ مِن ثَمَرِهِۦٓ إِذَآ أَثْمَرَ وَءَاتُوا۟ حَقَّهُۥ يَوْمَ حَصَادِهِۦ وَلَا تُسْرِفُوٓا۟ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلْمُسْرِفِينَ Ve huvellezi enşee cennatin ma'ruşatin ve gayre ma'ruşatin ven nahle vez zer'a muhtelifen ukuluhu vez zeytune ver rummane muteşabihen ve gayre muteşabih, kulu min semerihi iza esmere ve atu hakkahu yevme hasadihi ve la tusrifu, innehu la yuhibbul musrifin. Çardaklı ve çardaksız bahçeleri, tatları farklı hurma ağaçlarını ve ekinleri, benzer ve benzemez zeytin ve narları yetiştiren O'dur. Ürün verdiklerinde meyvelerinden yiyin. Hasat günü de hakkını verin ve israf etmeyin. Zira O, israf edenleri sevmez. |
Bu ayet bize çok net bir mesaj verir. Tarım ürünleri geliri elde eden onun temizlenme hakkı olan sadaka vergisini verecektir. Sadakanın malı temizlediğini 9:103 ayetinden öğrenmiştik.
10 kilo buğday hasat eden de, 100 ton buğday elde eden de bu sadaka vergisini bir orana göre verecektir. Azı çoğu yoktur. Bu ayette açıkça belirtilmiştir.
Sadaka-1 ve Sadaka-3 sadaka vergileri için zenginlik fakirlik aranmaz. Sadaka-2'de ise imkanı varsa kişi sadaka vergisi (harç vergisi) verir. Veremez veya vermez ise tevbe eder.
Ayette sadece tarım ürünleri örnek gösterilse de elde edilen tüm gelirler bu kapsama girer (kazanılan para, tarım ürünü, hayvanın çoğalması (doğurması), bal elde edilmesi vb.).
Kısacası; Daha önceden sadaka vergisi verilerek temizlenmemiş olan tüm kazançlardan sadaka vergisi verilmelidir.
Sadaka vergisi oranları ne olmalıdır?
Yüce Allah Kuran’da sadaka vergisi oranlarını bildirmemiştir. İnsanlara bırakmıştır. Kamu yönetimi 9:60’daki grupların ihtiyacına göre bu orana karar verebilir. Farklı kesimlerden farklı oranlar da belirleyebilir.
Sadaka vergisi vermenin faydaları ve önemi
Yüce Allah aşağıdaki ayetlerde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
283|2|276|يَمْحَقُ ٱللَّهُ ٱلرِّبَوٰا۟ وَيُرْبِى ٱلصَّدَقَٰتِ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ Yemhakullahur riba ve yurbis sadakat, vallahu la yuhıbbu kulle keffarin esim. Allah, ribayı çökertir, sadakaları ise riba eder/katlar. Allah, ısrarla kâfirlik eden günahkârların hiç birini sevmez. |
|
1314|9|79|ٱلَّذِينَ يَلْمِزُونَ ٱلْمُطَّوِّعِينَ مِنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ فِى ٱلصَّدَقَٰتِ وَٱلَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ ٱللَّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ Ellezine yelmizunel muttavviine minel mu'minine fis sadakati vellezine la yecidune illa cuhdehum fe yesharune minhum sehirallahu minhum, ve lehum azabun elim. Sadaka vermekte gönüllü olan müminlerde kusur arayanlar, boş çabadan başka şey elde etmedikleri için onlarla alay ederler. Allah da onlarla alay eder ve onlaradır acı azap! |
|
1339|9|104|أَلَمْ يَعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ ٱلتَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِۦ وَيَأْخُذُ ٱلصَّدَقَٰتِ وَأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلتَّوَّابُ ٱلرَّحِيمُ E lem ya'lemu ennallahe huve yakbelut tevbete an ibadihi ve ye'huzus sadakati ve ennallahe huvet tevvabur rahim. Kullarının tevbesini kabul edenin de, sadakaları alanın da Allah olduğunu bilmezler mi? Zira Allah Tevvâb/tevbeleri kabul edendir, Rahîm/bol merhametlidir. |
|
3566|33|35|إِنَّ ٱلْمُسْلِمِينَ وَٱلْمُسْلِمَٰتِ وَٱلْمُؤْمِنِينَ وَٱلْمُؤْمِنَٰتِ وَٱلْقَٰنِتِينَ وَٱلْقَٰنِتَٰتِ وَٱلصَّٰدِقِينَ وَٱلصَّٰدِقَٰتِ وَٱلصَّٰبِرِينَ وَٱلصَّٰبِرَٰتِ وَٱلْخَٰشِعِينَ وَٱلْخَٰشِعَٰتِ وَٱلْمُتَصَدِّقِينَ وَٱلْمُتَصَدِّقَٰتِ وَٱلصَّٰٓئِمِينَ وَٱلصَّٰٓئِمَٰتِ وَٱلْحَٰفِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَٱلْحَٰفِظَٰتِ وَٱلذَّٰكِرِينَ ٱللَّهَ كَثِيرًا وَٱلذَّٰكِرَٰتِ أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا İnnel muslimine vel muslimati vel mu'minine vel mu'minati vel kanitine vel kanitati ves sadikine ves sadikati ves sabirine ves sabirati vel haşiine vel haşiati vel mutesaddikine vel mutesaddikati ves saimine ves saimati vel hafızine furucehum vel hafızati vez zakirinallahe kesiren vez zakirati eaddallahu lehum magfireten ve ecren azima. Şüphesiz Müslüman erkeklerle Müslüman kadınlar, mümin erkeklerle mümin kadınlar, itaatkâr erkeklerle itaatkâr kadınlar, doğrusöz erkeklerle doğrusöz kadınlar, sabreden erkeklerle sabreden kadınlar, (Allah'tan) ürperen erkekler, (Allah'tan) ürperen kadınlar, sadaka veren erkeklerle sadaka veren kadınlar, oruç tutan erkeklerle oruç tutan kadınlar, ırzlarını koruyan erkeklerle ırzlarını koruyan kadınlar, Allah'ı çokça anan erkeklerle çokça anan kadınlar için Allah bağışlanma ve büyük bir mükâfat hazırlamıştır |
|
5091|57|18|إِنَّ ٱلْمُصَّدِّقِينَ وَٱلْمُصَّدِّقَٰتِ وَأَقْرَضُوا۟ ٱللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَٰعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ İnnel mussaddikine vel mussaddikati ve akradullahe kardan hasenen yudaafu lehum ve lehum ecrun kerim. Şüphesiz sadaka veren erkeklerle sadaka veren kadınlara ve Allah'a güzel bir borç verenlere kat kat geri ödeme var. Onlara cömert bir mükâfat vardır. |
Yüce Allah kamu yönetimine verilen sadaka vergisinin (Sadaka-1), kamu yönetimi o gelirde sadaka vergisi almıyor ise elde edilen kazançtan sadaka vergisi (Sadaka-3) vermenin bizzat kendisine verildiğini bildirmektedir (9:104). Allah’a güzel bir borç verip onun kat kat artırılarak ödenmesi örneğini vermiştir Yüce Allah. Sadaka vergisi vermek çok ama çok önemlidir.
33:35 ayetinde sadaka vergisi (Sadaka-1, Sadaka-2, Sadaka-3) veren insanların bu ayette geçen başka özellikleri ile birlikte Allah’ın bağışlanmasına mazhar olacağı ve büyük bir mükafat kazanacakları bildirilmiştir.
Verilen sadaka vergisinin kat kat artırılacağını da Yüce Allah bize bildirmektedir.
Ayrıca bu noktada çok ilginç bir işaret de görülür. 9:79 ayetinde gelirlerinden sadaka vergisi vermekte istekli olan kişilerle alay eden insanların olacağını buyurmuştur Yüce Allah. Sanki günümüzü işaret ediyor gibi. Günümüzde kamuya olan vergi borçlarını tam olarak ödemekte istekli olanlarla alay eden insanlar vardır. Devlete vergisini tam verenle tabiri caiz ise enayi olarak gören insanlar vardır.
Yüce Allah aşağıdaki ayetlerde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
1310|9|75|وَمِنْهُم مَّنْ عَٰهَدَ ٱللَّهَ لَئِنْ ءَاتَىٰنَا مِن فَضْلِهِۦ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ Ve minhum men ahedallahe le in atana min fadlihi Le nessaddekanne ve le nekunenne mines salihin. Onlardan, ''Allah bize lütfundan verirse, kesinlikle sadaka veririz ve elbette Salihlerden oluruz" diye Allah'a söz verenler de vardır. |
|
1311|9|76|فَلَمَّآ ءَاتَىٰهُم مِّن فَضْلِهِۦ بَخِلُوا۟ بِهِۦ وَتَوَلَّوا۟ وَّهُم مُّعْرِضُونَ Fe lemma atahum min fadlihi bahılu bihi ve tevellev ve hum mu'ridun. Fakat Allah lütfundan onlara verince, cimrilik yaptılar ve yüz çevirerek dönüp gittiler |
Allah lütfundan bir gelir elde edilirse cimrilik yapılmadan sadaka vergisi verilmelidir. Sadaka-1 veya Sadaka-3 olarak.
Sadakanın önemini vurgulayan en önemli ayetlerden bir tanesi aşağıdadır. Bu ayet çok iyi okunmalı ve anlaşılmalıdır. Ölüm gelmeden önce Yüce Allah’ın bize lütfettiği rızıklardan (gelirlerden) sadaka vergisi vermemiz gereklidir. Sadaka-1 imkanı yoksa Sadaka-3 ile vermeliyiz.
Yüce Allah 63:10 ayetinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
5196|63|10|وَأَنفِقُوا۟ مِن مَّا رَزَقْنَٰكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِىَ أَحَدَكُمُ ٱلْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْلَآ أَخَّرْتَنِىٓ إِلَىٰٓ أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَكُن مِّنَ ٱلصَّٰلِحِينَ Ve enfiku mimma rezaknakum min kabli en ye'tiye ehadekumul mevtu fe yekule rabbi lev la ahharteni ila ecelin karibin feassaddeka ve ekun mines salihin. Herhangi birinize ölüm gelip de, "Ey Rabbim! Beni yakın bir zamana kadar ertelesen de sadaka verip salihlerden olsam!" demeden önce, size rızık olarak verdiklerimizden Allah yolunda harcayın. |
Sadaka vergisi sisteminin savunulması gereklidir. Uygulamada değilse uygulamaya geçilmelidir. Uygulamanın devam etmesi için mücadele edilmelidir.
Yüce Allah 4:114 ayetinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
607|4|114|لَّا خَيْرَ فِى كَثِيرٍ مِّن نَّجْوَىٰهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلَٰحٍۭ بَيْنَ ٱلنَّاسِ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ ٱبْتِغَآءَ مَرْضَاتِ ٱللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا La hayra fi kesirin min necvahum illa men emera bisadakatin ev ma'rufin ev ıslahın beynen nas. Ve men yef'al zalikebtigae mardatillahi fe sevfe nu'tihi ecran azima. Onların gizli görüşmelerinin çoğunda hayır yoktur; sadakayı, iyiliği veya halkın arasını düzeltmeyi savunmaları başka. Kim ALLAH’ın rızasını arayarak bunları yaparsa ona büyük bir ödül vereceğiz |
Kamunu topladığı sadaka vergilerinin (Sadaka-1 ve Sadaka-2) nerelere harcanması gerektiğini Yüce Allah’ımız bize bildiriyor.
Kamu tarafından toplanan sadaka vergilerinin nerelere harcanacağı aşağıda bildiriliyor. Bu ayettin muhatabı sıradan insanlar değildir. Ülkeyi yöneten yöneticilerdir.
Yüce Allah 9:60 ayetinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
1295|9|60|إِنَّمَا ٱلصَّدَقَٰتُ لِلْفُقَرَآءِ وَٱلْمَسَٰكِينِ وَٱلْعَٰمِلِينَ عَلَيْهَا وَٱلْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِى ٱلرِّقَابِ وَٱلْغَٰرِمِينَ وَفِى سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ فَرِيضَةً مِّنَ ٱللَّهِ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ İnnemas sadakatu lil fukarai vel mesakini vel amiline aleyha vel muellefeti kulubuhum ve fir rikabi vel garimine ve fi sebilillahi vebnissebil, faridaten minallah, vallahu alimun hakim. Sadakalar, Allah'tan kalpleri kaynaştıran bir farz olarak, ancak fakirler, miskinler, onu toplayan memurlar, boyunduruk altındakiler, Allah yolunda sürekli sıkıntıda bulunanlar ve yolda kalmışlar içindir. Allah, Alîm/iyi bilendir Hakîm/hikmet sahibidir. |
Yukarıdaki meal Dr. Sonia Cihangir’e aittir. Gerçekten muhteşem bir meal vermiş ayete. Bu ayet açıkça göstermektedir ki toplanan sadaka vergileri (Sadaka-1 ve Sadaka-2) Yüce Allah’ın emrettiği yerlere harcanmalıdır. Sadaka vergileri başka bir yere harcanamaz. Bu harcamanın gruplara göre oranı bildirilmemiştir. Kamu yönetimi ihtiyaca göre harcama yapabilir.
Şimdi grupları inceleyelim;
Kamu yönetimi fakirleri (yaşamını ve ailesini geçindirmekte zorlanan muhtaçlar vb.), miskinleri (hasta, sakat, yaşlı ve işsiz gibi çaresiz kalmışlar vb.) tespit edecektir. Onlara elde edilen sadaka vergisi fonundan belirli bir pay ayıracaktır. Onların yaşam kalitesini artıracaktır.
Sadaka toplamada çalışan görevlilerin ücretleri yine bu gelirden ödenecektir.
Dr. Sonia Cihangir ‘ve fi r-rikabi (ve kölelere) velgarimine (ve borçlulara)’ kelimelerini ‘boyunduruk altındakiler’ olarak birleştirmiş ve daha genel bir anlam vermiştir. Çok doğrudur. Boyunduruk altındaki herkese bu sadaka fonundan yardım yapılmalı ve boyunduruk altında olmaları durumları sonlandırılmalıdır. Köle ise kölelikten kurtulması için bu fondan ödeme yapılmalıdır. Borçlu ise ve borcu ödeme şansı yoksa da bu fondan yardım yapılır.
Birçok mealde ‘velmu'ellefeti kulubuhum’ (ve kalpleri ısındırılanlar) diye çevrilmiş ve sadakalardan pay alması gereken bir sınıf oluşturulmuştur. İslam dinine girmesi hedeflenen, kalpleri İslam’a ısındırılmaya çalışılan kişilere sadaka vergisi fonundan para vermek gerektiği bildirilmiştir. Bu çeviriler pek sağlıklı gözükmüyor. Dr. Sonia Cihangir’in meali çok daha isabetlidir. Özetle ayette kalpleri ısındırılması için bazı kişilere (sempatizanlara) para verin buyurmamaktadır Yüce Allah.
Allah yolunda ‘ve fi sebili llahi’ ve Allah yolunda’ harcama; Allah yolunda sürekli sıkıntıda bulunanlara bu fondan destek verilecektir.
Yolun oğlu ‘vebni (ve oğluna) s-sebili (yol)’ ; Yolda kalmışlara da bu fondan destek olunur.
Yusuf peygamberin kardeşlerinin Yusuf peygamberden sadaka istemeleri
Yüce Allah 12:88 ayetinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
1682|12|88|فَلَمَّا دَخَلُوا۟ عَلَيْهِ قَالُوا۟ يَٰٓأَيُّهَا ٱلْعَزِيزُ مَسَّنَا وَأَهْلَنَا ٱلضُّرُّ وَجِئْنَا بِبِضَٰعَةٍ مُّزْجَىٰةٍ فَأَوْفِ لَنَا ٱلْكَيْلَ وَتَصَدَّقْ عَلَيْنَآ إِنَّ ٱللَّهَ يَجْزِى ٱلْمُتَصَدِّقِينَ Fe lemma dehalu aleyhi kalu ya eyyuhel azizu messena ve ehlened durru ve ci'na bi bidaatin muzcatin fe evfi lenel keyle ve tesaddak aleyna, innallahe yeczil mutesaddikin. (Kardeşleri) Yusuf'un yanına girdiklerinde, "Ey 'Aziz', bize ve ehlimize darlık dokundu. Pek az bir sermaye ile geldik. Bize tam ölçek ve sadaka ver. Şüphesiz Allah, sadaka verenleri mükâfatlandırır" dediler. |
Bu ayette Yusuf peygamberin kardeşleri Yusuf peygamberden sadaka istemektedirler. Daha doğrusu sadaka fonundan kendilerine bir pay verilmesini istemektedirler. 9:58 ayetindeki gibi. Muhtemelen fakir oldukları için bu sadaka payını istemiş olabilirler.
Borcun sadaka edilmesi konusu
Yüce Allah 2:280 ayetinde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
287|2|280|وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَىٰ مَيْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُوا۟ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ Ve in kane zu usratin fe naziratun ila meysereh ve en tesaddeku hayrun lekum in kuntum ta'lemun. Borçlu kimse darlık içindeyse, bir kolaylığa çıkana kadar beklemek gerekir. Sadaka edersiniz sizin için daha iyidir; bir bilseniz! |
9:60 ayetinde kamu yönetiminin toplamış olduğu sadaka vergilerinden (Sadaka-1, Sadaka-2) borcunu ödeyemeyen-zorda kalmış borçluya da kaynak aktararak yardım edilmesi gerektiğini öğrenmekteyiz. Yüce Allah 2:280 ayetinde bazı durumlarda kamu yönetimini devre dışı bırakmayı öğütlemiş, yani borcunu ödeyemeyen kişinin borcunu yok sayan alacaklının bu borcu sadaka vergisi vermiş gibi saymasını öğütlemiştir. Yaptığı bu işin de inanılmaz derecede hayırlı bir iş olduğunu bildirmiştir.
Fidye/alternatif olarak sadaka verilmesi konusu
Yüce Allah aşağıdaki ayetlerde şu şekilde buyurmuştur.
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
203|2|196|وَأَتِمُّوا۟ ٱلْحَجَّ وَٱلْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا ٱسْتَيْسَرَ مِنَ ٱلْهَدْىِ وَلَا تَحْلِقُوا۟ رُءُوسَكُمْ حَتَّىٰ يَبْلُغَ ٱلْهَدْىُ مَحِلَّهُۥ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِۦٓ أَذًى مِّن رَّأْسِهِۦ فَفِدْيَةٌ مِّن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَآ أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِٱلْعُمْرَةِ إِلَى ٱلْحَجِّ فَمَا ٱسْتَيْسَرَ مِنَ ٱلْهَدْىِ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَٰثَةِ أَيَّامٍ فِى ٱلْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَٰلِكَ لِمَن لَّمْ يَكُنْ أَهْلُهُۥ حَاضِرِى ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلْعِقَابِ Ve etimmul hacce vel umrete lillah, fe in uhsirtum fe mesteysera minel hedyi ve la tahliku ruusekum hatta yeblugal hedyu mahilleh, fe men kane minkum maridan ev bihi ezen min ra'sihi fe fidyetun min sıyamin ev sadakatin ev nusuk fe iza emintum, fe men temettea bil umreti ilel haccı fe mesteysera minel hedyi, fe men lem yecid fe sıyamu selaseti eyyamin fil haccı ve seb'atin iza reca'tum tilke aşaratun kamileh, zalike li men lem yekun ehluhu hadırıl mescidil haram, vettekullahe va'lemu ennellahe şedidul ikab. Allah için Haccı ve umreyi tamamlayın. Engellenirseniz, kolayınıza gelen bir hediye gönderin. Hediyeniz yerine ulaşıncaya kadar başınızı tıraş etmeyin. Ancak, aranızdan hasta veya başından bir rahatsızlığı olan, fidye/alternatif olarak oruç, sadaka veya herhangi bir nusuk/arınma rituelini seçebilir. Güvende iken, kim Hac zamanına kadar umreden yararlanırsa, kolayına gelen bir hediye vermelidir. Hediye bulamayanlar, Hac anında üç gün ve döndükten sonra da yedi gün olmak üzere toplam on gün oruç tutar. Bu, ailesi Mescidul Haram civarında bulunmayanlar içindir. Allah'tan sakının ve bilin ki, Allah'ın azabı çetindir |
Detayına girmeden belirmek gerekirse; Anladığımıza göre Hacc ve umre ile ilgili bir konuda fidye/alternatif olarak sadaka da gündeme gelebilir. Bir kişi fidye/alternatif olarak malından Sadaka-3 olacak şekilde bir fakire sadaka vergisi verebilir.