Yüce Allah aşağıdaki 81:18 ayetinde şu şekilde buyurmaktadır;
|
Kuran Ayet No|Sure No|Ayet No|Ayet Arapça okunuş Meal |
|
5816|81|18|وَٱلصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ Ve s-subhı izâ teneffes. Ve sabaha; nefeslendiği zaman. |
(تَنَفَّسَ) teneffes kelimesi (نفس) nefes almak-vermek (breathe), içe çekmek-dışa vermek (inhale and exhale) anlamındadır. Hans Wehr 4th ed., page 1155 (of 1303)
(ٱلصُّبْحِ) s-subhı kelimesi kökü (صبح) sabah (morning) anlamındadır. Hans Wehr 4th ed., page 584 (of 1303).
Ayette geçen ‘ٱلصُّبْحِ’ s-subhı kelimesi sabah demektir. Güneş’in doğmasını takiben Güneş ışınlarının yeryüzünü aydınlatması ile başlar ve devam eder. Yüce Allah sabahı yani yeryüzünün aydınlanmasını işaret ettikten sonra onun nefeslenmesini işaret etmiştir. Ayette geçen ‘teneffes’ kelimesi insanın nefes alıp vermesini yani bazı gazları içine çekmesini bazı gazları dışına vermesini tam olarak tanımlar. Nefes alırken akciğerlerimize %20 oksijen (O2) içeren havayı çekeriz. Akciğerlerimizdeki alveollerde (küçük baloncuklarda) gaz değişimi olur. Oksijen gazı (O2) kanımıza geçerken kanımızdaki karbondioksit (CO2) gazı da akciğere geçer. Nefes verdiğimizde karbondioksit açısından zengin kirli havayı dışarı vermiş oluruz. Kısacası nefeslenme demek bazı gazları içe çekmek, bazı gazları dışa vermektir.
Sabahın aydınlatması ile nefeslenmenin ne gibi bir ilgilisi olabilir? Nefeslenen şey nedir? Yüce Allah nasıl bir işaret vermiş olabilir?
Günümüz modern bilimine göre sabah aydınlanması ile işaret edilen nefeslenmenin fotosentez olduğu açık ve net bir şekilde görülür.
Fotosentez nedir?
Fotosentez ağaçların ve bitkilerin yapraklarında ve bazı yeşil alglerde gerçekleşen bir nefeslenmedir. Bitkiler yapraklarındaki stoma adı verilen (aşağıda detaylı anlatılacak) çok küçük ve çok sayıda açılır kapanır gözenek sayesinde içlerine gazları çekerler ve bazı gazları dışa verirler. Güneş’ten gelen ışığı/aydınlığı kullanarak içine çektiği karbondioksiti karbon ve oksijen atomlarına ayırırlar. Su molekülünü (H2O) de hidrojen ve oksijen atomlarına ayırırlar. Daha sonra 6 karbon, 6 oksijen ve 12 hidrojen atomunu birleştirerek şeker molekülü yaparlar. Reaksiyon ile 6 adet oksijen atomu meydana çıkar. Bu olay hücreler içindeki kloroplast (‘chloroplast’) isimli organelde gerçekleşir. Oluşan bu oksijeni nefes verme gibi dışarı verirler.
Aşağıda fotosentezin kimsayal formülü verilmiştir.
6CO2 + 6H2O → C6H12O6 + 6O2
İnsanlar nasıl ki nefes alma ve verme işlemi ile oksijen gazını içine çekip karbondioksit gazını dışarı veriyor, fotosentez ile de tam tersi olur. Ağaçlar ve bitkiler karbondioksit gazını içlerine çekerler oksijen gazını dışlarına verirler.
Fotosentez ile ilgili geniş bir video izlemek için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız.
Sabaha yani Güneş’in aydınlığına neden bir işaret var?
2 nedenden dolayı işaret vardır.
1. neden;
Nefeslenme yani fotosentez direkt olarak Güneş ışığı sayesinde gerçekleşir. Aydınlık yok ise fotosentez de yoktur. Aydınlık yoksa yani sabah yoksa nefeslenme de yoktur.
2. neden;
Nefeslenme sabah aydınlanması ile başlar.
Nefeslenme nereden olmaktadır?
İnsanlar ve hayvanlar nefesi ağız ve burun gibi boşluklardan yapar. Ağaçlar ve bitkiler ise bu nefeslenmeyi stoma adı verilen ağız benzeri gözeneklerden yaparlar.
Stoma nedir?
Ağaçlar ve bitkilerin yapraklarında bulunan gaz değişimini sağlayan açıklıklardır/gözenekledir. 2 adet koruma hücresinden oluşurlar. Açılma ve kapanma özellikleri oldukları için bir kapı/bir ağız gibi görev yaparlar. Bir yaprağın üzerinde binlerce stoma bulunabilir.
Aşağıdaki resimde bir yaprağın üstündeki stomalar gösterilmiştir.
Stomalar açılıp kapanırlar. Açılarak gazların giriş ve çıkışını sağlarlar.
Stomalar gece kapalıdır. Seher vakti ilk ışıkla birlikte açılırlar ve nefeslenme başlar.
Stomaların açılma ve kapanma mekanizmaları karmaşıktır. Absisik asit (ABA) (Abscisic acid) isimli madde stomanın açılıp kapanmasını kontrol eder. Günün karanlık kısmında bitki yaprağındaki stoma koruma hücrelerinde ABA sentezi artar. Bu da koruma hücresinde kalsiyum (Ca2+) akışına neden olur. Bu da S tip ve R tip iyon kanallarının aktivasyonuna ve Cl-, malate2-, ve NO-3 akışına neden olur. GORK kanallarının aktivasyonu ile potasyum (K+) akışı başlar ve bu da stomanın kapanmasına neden olur. Kısaca söylemek gerekirse stoma karanlıkta kapalıdır.
Seherle birlikte yaprağa düşen ilk ışık ABA sentezini bloklar ve ABA’nın yıkılmasına neden olur. Böylece stoma hücresindeki ABA seviyesi düşer. Düşük ABA artık hücreden H+ çıkışını sağlayan H+-ATPase’i (H+-pump) inhibe edemez. Hücrede su ve iyon seviyesinin (K+, Cl−, malate2−) artması ile hücrenin turgoru artar ve stoma açılır.
Stomanın açılması ile yaprağa karbondioksit girer. Hücre yukarıda anlatıldığı üzere Güneş ışığını kullanarak fotosentezi gerçekleştirir. Fotosentez sonucu oluşan oksijen gazı ise yine bu stomalardan bitki dışına verilir.
Nefeslenme seher vakti başlar ve hızı sabahın aydınlığı ile yükselir. Sabahın ilk saatlerinde maksimum seviyeye geldikten sonra hızı azalma gösterir. Aşağıdaki resim şu makaleden alınmıştır; "Morning reduction of photosynthetic capacity before midday depression: SCIENTIFIC REPORTS | 4 : 4389 | DOI: 10.1038/srep04389"
Bilimsel çalışmalar açık ve net gösteriyor ki sabahın ilk ışıkları ile birlikte yeryüzünde bulunan milyonlarca ağaç ve bitki nefeslenmek için ağızlarını ‘stomalarını’ açar. Bu ağızlardan gazları içe çekerler ve dışa verirler. Tıpkı bir insanın veya hayvanın nefes alıp vermesi gibi nefes alıp verirler.
Önemli nokta;
Nefeslenme stomanın açılması ile olur. Stoma karanlıkta kapalıdır. Bu nedenle karanlıkta bitkilerde nefeslenme olmaz. Sabah aydınlaması ile nefeslenme başlar. Sabahın ilk saatlerinde en yüksek hıza ulaşır.